Hàng nghìn hộ kinh doanh khắp cả nước ồ ạt đóng cửa: Lộ sự thật phía sau

Hộ kinh doanh đua nhau đóng cửa

Thời gian gần đây, tại nhiều địa phương trên cả nước xuất hiện tình trạng các hộ kinh doanh nhỏ lẻ bất ngờ đóng cửa ngừng hoạt động.

Theo khảo sát tại Hà Nội, hàng loạt cửa hàng kinh doanh ở khu vực phố cổ hay tại các khu chợ lâu đời như Đồng Xuân, Hàng Da, Ninh Hiệp…nhiều ngày nay đóng cửa im ỉm không hoạt động hoặc chỉ thỉnh thoảng mở bán cho khách quen.

Tại TP.HCM, loạt quầy hàng ở các khu vực đắc địa cũng ngừng kinh doanh, điển hình như Trung tâm thương mại dược phẩm và trang thiết bị y tế tại Quận 10 được mệnh danh là chợ thuốc sỉ lớn bậc nhất thành phố.

Ở Bắc Ninh, chợ Đọ nằm giữa trung tâm thành phố rơi cảnh đìu hiu khi cả trăm ki ốt bán hàng đã đóng cửa nhiều ngày nay.

Tương tự, tại chợ trung tâm TP Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), chỉ lác đác vài hộ mở cửa kinh doanh, còn lại đa số đều đã đóng.

Không phải để “né” thuế

Trước làn sóng đóng cửa này, nhiều đồn đoán cho rằng nguyên nhân là do các tiểu thương lo ngại về nghĩa vụ sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền theo Nghị định 70 sửa đổi Nghị định 123 quy định về hóa đơn, chứng từ. Tuy nhiên, ngành thuế đã bác bỏ thông tin trên.

Lãnh đạo Cục Thuế (Bộ Tài chính) lý giải, theo quy định, từ 1/6 sẽ có 37.000 hộ kinh doanh phải dùng hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Đây là nhóm có doanh thu trên 1 tỷ đồng, hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ, cung cấp hàng hóa dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng.

Không ít hộ kinh doanh lo ngại bị truy thu phần thuế khoán trước, nếu doanh thu thực khi xuất hoá đơn tăng vọt. Tuy nhiên, thuế khoán được xác định dựa trên dữ liệu của cơ quan thuế kết hợp với tờ khai của hộ kinh doanh.

“Trong năm nếu có biến động doanh thu vượt quá 50% (tăng hoặc giảm), hộ kinh doanh có thể chủ động đề nghị điều chỉnh mức thuế.Sự điều chỉnh chỉ tính từ thời điểm có biến động trở về sau. Đó là quy định pháp luật, làm gì có câu chuyện truy thu ở chính sách này“, lãnh đạo Cục Thuế khẳng định.

Vì thế, Cục Thuế khẳng định những lo ngại trên của tiểu thương là hiểu sai hoặc chưa đầy đủ về chính sách thuế và đối tượng áp dụng hóa đơn điện tử. Hiện cả nước có 37.576 hộ kinh doanh thuộc diện bắt buộc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, chỉ tương đương khoảng 1% trong tổng số hơn 3,6 triệu hộ kinh doanh.

Đồng thời, Cục Thuế cũng cho rằng, nguyên nhân chính khiến các hộ kinh doanh đua nhau đóng cửa là tâm lý e ngại bị kiểm tra vì buôn bán hàng không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng kém chất lượng.

Đồng tình với quan điểm này, ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng (Trường Đại học Nguyễn Trãi), cũng cho rằng có 2 nguyên nhân chính dẫn đến việc hàng loạt hộ kinh doanh cá thể, tiểu thương tại các chợ truyền thống và khu dân cư đồng loạt tạm dừng hoạt động.

Trong đó, việc lo ngại về chính sách thuế mới chỉ là một phần nhỏ, xuất phát từ thực trạng hiểu chưa đúng của tiểu thương. Còn nguyên nhân chính là sự e ngại trước chiến dịch kiểm tra, xử lý hàng giả – hàng nhái đang được lực lượng chức năng đẩy mạnh trên phạm vi cả nước.

Gỡ khó cách nào?

Đồng tình với chính sách thuế mới nhưng ông Nguyễn Quang Huy cho rằng quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi hành chính – thuế khóa đang được triển khai khá nhanh so với khả năng thích ứng của người dân.

“Nhiều năm qua, các hộ kinh doanh nhỏ lẻ đã quen hoạt động trong một khuôn khổ tương đối linh hoạt. Thuế khoán là phương pháp khá phù hợp với những mô hình kinh doanh nhỏ, không có kế toán, không dùng công nghệ. Vì thế việc chuyển sang cơ chế quản lý điện tử mọi giao dịch đều phải minh bạch qua hóa đơn tuy là bước đi đúng đắn về dài hạn nhưng có thể tạo ra một số khó khăn trở ngại về tâm lý, khiến người dân chưa tuân thủ thực thi tạm thời trong ngắn hạn.

Tuy nhiên, nếu ngành thuế giải thích, hướng dẫn cặn kẽ và đi kèm những chính sách linh hoạt, ví dụ chưa xử phạt ngay thì quy định mới cũng sẽ được thực thi và tạo nên xu hướng kinh doanh mới”, ông Huy nói.

Còn về việc các hộ kinh doanh lo ngại do buôn bán hàng không có hồ sơ, nguồn gốc rõ ràng, ông Huy nhận định đó là một thực tế phổ biến, tồn tại nhiều năm nay, gây bức xúc cho người tiêu dùng và cần sớm được dẹp bỏ.

Không ít người từ trước đến nay có thói quen nhập hàng qua kênh truyền miệng, mối quen hoặc do thiếu hiểu biết nên vô tình vi phạm pháp luật. Họ cũng có thể chưa được trang bị đủ kiến thức và công cụ để phân biệt hàng hóa hợp chuẩn. Vì thế tốt nhất là cần có sự đào tạo chính sách, cảnh báo sớm rủi ro cho các hộ kinh doanh.

“Nếu được tuyên truyền đầy đủ, tôi tin phần lớn tiểu thương sẽ thấy rõ quyền lợi, trách nhiệm của mình trong việc chủ động thực thi đúng chức quy định của pháp luật“, ông Huy nói.

Trong khi đó, TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế tài chính (Học viện Tài chính), cho rằng việc xóa bỏ thuế khoán là chính sách đúng và phù hợp với xu hướng chung. Tương tự, để tiến tới nền kinh tế công khai minh bạch thì bắt buộc phải làm rõ về nguồn gốc hàng hóa, hóa đơn đầu vào.

Tuy nhiên theo ông Độ, giai đoạn đầu triển khai sẽ tạo khó khăn cho cả hộ kinh doanh lẫn cơ quan quản lý. Do đó, cần có sự linh hoạt trong triển khai và có độ trễ trong triển khai chính sách.

TS. Nguyễn Quốc Việt, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, nêu quan điểm cần có thời gian để cả cơ quan quản lý lẫn hộ kinh doanh làm quen với chính sách mới. Ngoài ra, giai đoạn đầu, các cơ quan Nhà nước, bao gồm cơ quan thuế cũng như chính quyền địa phương cần có sự uyển chuyển trong thực hiện.

Đồng thời, nên có thời gian hướng dẫn, hỗ trợ hộ kinh doanh làm quen, tránh áp đặt và đặc biệt tránh sử dụng hình thức xử phạt quá cứng nhắc. Bởi, việc kéo các hộ kinh doanh từ vùng “xám” ra khu vực minh bạch cần được thực hiện trên tinh thần hỗ trợ, phục vụ chứ không chỉ là cưỡng chế.

“Nếu cứng nhắc, sẽ chỉ khiến cho các hộ, cá nhân kinh doanh chuyển hẳn sang hoạt động phi chính thức hoặc có những phản ứng không đáng có. Như vậy, mục tiêu đề ra lại không đạt được và môi trường kinh doanh cũng không được cải thiện, hoạt động quản lý thuế cũng khó thực thi hiệu quả”, ông Việt nêu ý kiến.