Chìa khóa để siêu đô thị TPHCM vươn mình

Giao thông đi trước mở đường

Tiến sĩ khoa học – Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn – chuyên gia quy hoạch đô thị nhận định, sau mở rộng địa giới hành chính, TPHCM sở hữu cùng lúc nhiều hạ tầng chiến lược như cảng biển quốc tế, nhà ga đường sắt lớn, cùng hệ thống thiết bị, công nghệ hiện đại sánh ngang các đô thị quốc tế. Những yếu tố này không chỉ nâng tầm vị thế thành phố mà còn mở ra cơ hội phát triển vượt bậc cho toàn vùng. Theo ông Sơn, TPHCM với vai trò trung tâm sẽ có điều kiện chủ động hơn trong việc tổ chức hợp tác và kết nối vùng. Đặc biệt, hạ tầng logistics được kỳ vọng sẽ phát triển đồng bộ, tạo lợi thế lớn cho việc luân chuyển hàng hóa và dịch vụ, từ đó thúc đẩy tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Cùng với đó, việc mở rộng địa giới và hợp nhất ba địa phương đã đặt ra những yêu cầu phát triển hạ tầng mang tính chiến lược cho TPHCM. Một “trục xương sống” đa phương thức là điều kiện tiên quyết để khai thác tối đa tiềm năng của siêu đô thị hơn 14 triệu dân. Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn cho rằng: “TPHCM cần phát triển đồng thời đường bộ, cao tốc, đường sắt, đường thủy và hàng không để đảm bảo sự kết nối xuyên suốt với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Đây không chỉ là câu chuyện hạ tầng, mà còn là nền tảng cho phát triển kinh tế vùng”.

Cũng theo ông Sơn, trong bức tranh tương lai, hệ thống metro được xem là mảnh ghép quan trọng. Các tuyến metro hiện nay của TPHCM được định hướng kéo dài về phía Bình Dương và vươn xuống Bà Rịa – Vũng Tàu. Nhờ vậy, người dân có thể dễ dàng tiếp cận các trung tâm việc làm lớn, đồng thời vẫn duy trì được chất lượng sống ở các đô thị vệ tinh. “Một đô thị hiện đại không thể chỉ dựa vào hạ tầng đơn lẻ, mà phải là sự kết hợp của nhiều phương thức vận tải. Khi kết nối được đồng bộ, TPHCM sẽ thật sự trở thành siêu đô thị có sức lan tỏa khu vực,” ông Sơn nhấn mạnh.

KTS Nguyễn Trường Lưu – Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TPHCM cho rằng, trong vòng 5 năm tới, TPHCM cần ưu tiên phát triển một hệ thống giao thông đồng bộ, hiện đại mang tính kết nối xuyên suốt. Theo ông, Bình Dương đã có hệ thống khu công nghiệp, Bà Rịa – Vũng Tàu có lợi thế cảng biển và kinh tế biển. Sau khi sáp nhập, điều quan trọng là phải phân bổ nguồn lực và định hướng phát triển chung sao cho vừa phát huy thế mạnh riêng, vừa tổng hợp được sức mạnh toàn vùng. Tuy nhiên, một trong những điểm yếu hiện hữu là hạ tầng giao thông kết nối chưa tương xứng với quy mô siêu đô thị.

Tăng cường kết nối sân bay, cảng biển

Đánh giá về giao thông nội vùng và liên vùng trong thời gian tới, ông Lương Minh Phúc – Giám đốc Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TPHCM (Ban Giao thông) khẳng định, hạ tầng giao thông là nền tảng để mở ra không gian phát triển mới. Giai đoạn 2026 – 2030 sẽ là thời kỳ tăng tốc mạnh mẽ của hệ thống giao thông kết nối vùng tại TPHCM mới. “Việc hoàn thiện các trục giao thông chiến lược không chỉ tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội mà còn là tiền đề để tái cấu trúc đô thị, lan tỏa động lực tăng trưởng. Hiện nay, Ban Giao thông phối hợp với Sở Xây dựng TPHCM và các đơn vị liên quan đang tập trung đẩy nhanh các dự án trọng điểm”- ông nói.

Hiện nay, dự án Vành đai 3 TPHCM đang được dồn lực thi công để kịp thông xe kỹ thuật vào cuối năm 2025. Trong tháng 9 và tháng 10 tới, Ban Giao thông cũng sẽ khởi công 2 đoạn của dự án Vành đai 2 và dự kiến khởi công tuyến Vành đai 4 trong năm 2026, nhằm hoàn thiện trục kết nối liên vùng quan trọng. Song song với các dự án vành đai, 5 trục cao tốc hướng tâm cũng đang được triển khai xây mới, mở rộng đồng loạt, gồm: TPHCM – Long Thành – Dầu Giây, TPHCM – Trung Lương, Bến Lức – Long Thành, TPHCM – Mộc Bài và TPHCM – Thủ Dầu Một – Chơn Thành. Trong đó, cao tốc TPHCM – Mộc Bài đã khởi công gói thầu đầu tiên ngày 19/8/2025; cao tốc TPHCM – Thủ Dầu Một – Chơn Thành được khởi công từ tháng 2 năm nay. Các cao tốc còn lại đang được chuẩn bị phương án nâng cấp, mở rộng. “Điểm rất thuận lợi là khi các địa phương đã hợp nhất, ranh giới địa giới hành chính không còn là rào cản như trước đây trong việc điều chỉnh vốn, phối hợp thi công hay quản lý dự án. Đây là một lợi thế lớn về cơ chế, tạo điều kiện để đẩy nhanh tiến độ các công trình liên vùng, phát huy hiệu quả đầu tư”- ông Lương Minh Phúc chia sẻ.

Trong khi đó, ông Trần Quang Lâm – Phó giám đốc Sở Xây dựng TPHCM cho biết, hiện nay, thành phố đã có kế hoạch xây dựng, mở rộng các tuyến đường tăng cường kết nối cụm cảng Cát Lái – Phú Hữu – Hiệp Phước. Đơn cử như các dự án mở rộng đường Đồng Văn Cống – Nguyễn Thị Định; nút giao thông Mỹ Thủy (cửa ngõ vào cảng Cát Lái). Ngoài ra, dự án đường liên cảng Cát Lái – Phú Hữu có điểm đầu từ đường Nguyễn Thị Định, điểm cuối ở nút giao đường Vành đai 3 TPHCM và cao tốc TPHCM – Long Thành – Dầu Giây với tổng mức đầu tư khoảng 8.000 tỷ đồng, dự kiến sẽ khởi công vào năm 2026.

Ngoài ra, để phục vụ giao thông đi lại thông suốt khi sân bay Long Thành (Đồng Nai) đi vào hoạt động, hiện nay, một loạt dự án xây dựng, nâng cấp, mở rộng các tuyến đường đã và đang triển khai. Theo Ban Giao thông TPHCM, ngoài dự án mở rộng cao tốc TPHCM – Long Thành – Dầu Giây (đoạn 22 km, từ nút giao đường Vành đai 2 TPHCM đến nút giao cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu) do Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) làm chủ đầu tư. Hiện nay, TPHCM đang triển khai gấp rút dự án mở rộng tuyến đường dẫn cao tốc TPHCM – Long Thành – Dầu Giây từ 4 làn lên 8 làn xe. Theo Ban Giao thông TPHCM, dự án có chiều dài khoảng 3,2 km (từ nút giao An Phú đến đường Vành đai 2 TPHCM). Dự án dự kiến sẽ được khởi công vào tháng 9/2025 và hoàn thành vào 2026.

Sau khi hoàn thiện, tuyến đường này sẽ đồng bộ với nút giao ba tầng An Phú và kết nối trực tiếp vào cao tốc TPHCM – Long Thành – Dầu Giây, tạo điều kiện thuận lợi cho hành khách di chuyển nhanh đến sân bay Long Thành và các tỉnh trong vùng.

Trong năm 2026, đường Vành đai 3 TPHCM sau khi hoàn thành sẽ kết nối trực tiếp Bình Dương (cũ), Đồng Nai, Long An (cũ) với cao tốc TPHCM – Long Thành – Dầu Giây và các cao tốc khác, giúp hành khách từ các địa phương này đi thẳng tới Long Thành.

Cùng với đó, nhiều tuyến cao tốc mới cũng sẽ hình thành như: Biên Hòa – Vũng Tàu phục vụ hành khách từ Bà Rịa – Vũng Tàu và khu vực cảng Cái Mép – Thị Vải; Dầu Giây – Phan Thiết kết nối nhanh khu vực Nam Trung bộ; Bến Lức – Long Thành nối miền Tây Nam bộ với sân bay Long Thành, tránh đi vòng qua TPHCM như trước đây.

Tuy nhiên, theo kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn, việc lập quy hoạch sân bay chỉ là bước khởi đầu, quan trọng hơn cả là kế hoạch triển khai phải đồng bộ và bền vững.