Bỏ giấy phép xây dựng: Người dân thoát cảnh vật vã chờ được khởi công nhà

Anh Trần Văn Nhân (Hà Nội) kể, cuối năm 2023 anh mua 1 mảnh đất rộng 30 m², dự định đầu năm 2024 sẽ động thổ xây căn nhà 5 tầng làm chốn an cư cho cả gia đình. Tháng 2/2024, anh Nhân làm các thủ tục để xin giấy phép xây dựng. Cứ nghĩ việc này đơn giản nhưng sau đó anh phát hoảng vì thấy các trình tự, thủ tục quá rườm rà, phức tạp với nhiều loại giấy tờ.

Theo đó, để được cấp giấy phép xây dựng, anh Nhân phải chuẩn bị một bộ hồ sơ bao gồm đơn xin cấp phép xây dựng, bản vẽ thiết kế xây dựng, bản sao “sổ đỏ” chứng minh quyền sử dụng đất…Trong số này, bản vẽ thiết kế là loại giấy tờ tốn kém nhất bởi anh Nhân phải thuê thiết kế với chi phí 25 triệu đồng.

Dù bản vẽ do đơn vị thiết kế làm nhưng cũng phải sửa đi sửa lại không ít lần mới được chấp nhận. “Lúc thì bản vẽ hiện trạng bị sai, cụ thể là hiện trạng nhà không đúng sổ hồng, sổ đỏ. Lúc lại thể hiện vị trí công trình, bản vẽ mặt bằng, mặt cắt, mặt đứng công trình chưa đúng hay bị sai ranh mốc“, anh Nhân nói.

Sau khi đầy đủ các giấy tờ thì phường và quận mới xác nhận và đưa anh giấy hẹn 15 ngày sau trả kết quả.

Từ khi nộp các giấy tờ đến khi có giấy hẹn này cũng mất tới 2 tháng. Tuy nhiên, đến ngày lấy kết quả thì anh Nhân lại được thông báo là chưa giải quyết xong vì cần kiểm tra lại hồ sơ.

“Tôi đã mất 3 tháng kể từ khâu chuẩn bị bản vẽ thiết kế, thi công cho đến hoàn thành các thủ tục theo quy định. Tôi cũng phải đi lại nhiều lần, rất mất thời gian và chi phí“, anh Nhân chia sẻ.

Cũng theo anh Nhân, gia đình anh dự định sẽ khởi công nhà vào tháng 3/2024, nên đã nộp hồ sơ xin cấp phép xây dựng từ tháng đầu tháng 2, nhưng đến tận tháng 5, giấy phép xây dựng vẫn chưa được cấp.

“Khi xây nhà, gia đình chúng tôi thường xem ngày, tháng cẩn thận để khởi công. Gia đình cũng đã tính toán, quyết định ngày xây dựng và hoàn thiện các thủ tục để xin cấp phép xây dựng. Nhưng vì thời gian quá lâu nên cuối cùng gia đình tôi phải đợi đến tận gần cuối năm 2024 mới lại chọn được ngày tốt để động thổ“, anh Nhân cho hay.

Anh Nhân cũng kể thêm, do nhiều thủ tục phức tạp và không có thời gian đi lại để xin giấy phép xây dựng nên nhiều người hàng xóm gần nhà anh chấp nhận chi thêm tiền cho dịch vụ xin giấy phép xây dựng. “Vậy là ngoài mất thời gian, tiền bạc theo quy định thì còn mất thêm chi phí cho đội “cò” chuyên làm dịch vụ xin giấy phép xây dựng“, anh Nhân than.

Theo anh Nguyễn Tuấn Anh, một kỹ sư chuyên xây dựng nhà ở Hà Nội, theo quy định, việc cấp giấy phép xây dựng nhà ở riêng lẻ chỉ mất 15 ngày làm việc, nhưng quy định pháp luật liên quan còn phức tạp và chồng chéo, đặc biệt trong việc xác định tính pháp lý của đất, quy hoạch xây dựng, chỉ giới đường đỏ, chiều cao công trình…dẫn đến người dân khó tiếp cận, khó hiểu và khó chuẩn bị hồ sơ đầy đủ.

Hồ sơ pháp lý về quyền sử dụng đất của người dân thường không đầy đủ hoặc có vướng mắc, ví dụ: Chưa cập nhật biến động đất đai, đất thuộc diện quy hoạch treo, đất có tranh chấp, chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất…

Ngoài ra, năng lực chuyên môn của một số đơn vị tư vấn thiết kế còn hạn chế, dẫn đến việc lập bản vẽ thiết kế sơ sài, sai quy cách, không phù hợp quy hoạch, tiêu chuẩn, quy chuẩn gây mất thời gian chỉnh sửa, bổ sung.

Nhiều tiêu cực phát sinh

Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLaw cho rằng, theo quy định hiện hành tại Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi, bổ sung 2020), việc xin cấp phép xây dựng là bắt buộc đối với phần lớn công trình, bao gồm cả nhà ở riêng lẻ tại đô thị. Tuy nhiên, thực tế cho thấy thủ tục này đang trở thành gánh nặng đối với người dân.

Mỗi bộ hồ sơ xin phép xây dựng thường mất khoảng một tháng để hoàn thành, đi kèm là chi phí trung bình hơn 10 triệu đồng cho bản vẽ thiết kế và nhiều khoản ‘chi phí không tên’. Không phải ai cũng đủ khả năng tự đi làm thủ tục, nên phần lớn phải thuê dịch vụ trung gian hoặc nhờ “cò giấy phép” – một trong những nguyên nhân dẫn đến tiêu cực và nhũng nhiễu.

Đáng nói, nhiều bản vẽ thiết kế chỉ được lập để “đối phó” với quy định xin phép, nhưng khi thi công, người dân lại điều chỉnh theo nhu cầu thực tế. Những vi phạm phổ biến như bít lỗ thông tầng, xây dựng lấn khoảng lùi…diễn ra tràn lan, khiến cơ chế tiền kiểm hiện nay vừa hình thức, vừa không hiệu quả.

Đồng quan điểm, ông Tống Văn Nga, Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam cũng đánh giá, việc cấp phép xây dựng hiện nay có quá nhiều bất cập như: Thủ tục phức tạp khiến người dân phải mất rất nhiều thời gian, chi phí cho việc xin cấp giấy phép xây dựng.

Trong khi đó, trật tự xây dựng ở các địa phương vẫn lộn xộn, vi phạm diễn ra tràn lan, nhiều công trình xây dựng không đúng thiết kế giấy phép, xử lý vi phạm không triệt để.

“Chỉ đạo của Thủ tướng về việc bỏ các thủ tục không cần thiết, trong đó có giấy phép xây dựng là xác đáng. Để làm được điều này, các địa phương phải có quy hoạch tốt cho từng khu vực, có quy định cụ thể chi tiết, ví dụ như chiều cao tối đa, khoảng cách từ cửa nhà đến vỉa hè, màu sơn, thiết kế…

Các cơ quan quản lý sẽ tập trung vào khâu hậu kiểm, những trường hợp vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm. Nếu quy hoạch tốt và thực hiện nghiêm túc khâu hậu kiểm thì giấy phép xây dựng không còn cần thiết nữa”, ông Nga nêu quan điểm.